You are seeing this because you have not yet updated your iBlog. Click on settings to edit...

Quick Discuss

'Thula phela ungakhali sekwadlula'

Kwakumhlaka 10 Lwezi 1983 ,ngacela kumama ukuya enkomeni loMsizi Mdlongwa owayeqhatshelwe ukwelusa umhlambi kababa. Wala umama,"usasemncane Phuphehlelikahle uzalamba egangeni hlala phansi." Ngaphuma ngentuba yegundwane ngahamba kanti kwakuyikuwucina umdeni wakithi wonke. Selusa kamnandi egangeni,sadla imbongolwane lezithelo.

Sathi sesisiya ekhaya ngakhela umnawami uQathakile iqololenkonyane . Savalela ngangena ekhaya ngihuba ngijimbele umfana.

Ngamiswa iziqobotsho yintuthu eyayithunqa ezindlini zonke. Zonke izindlu zaseziwele uphahla,ngahlaba umkhosi ngibiza umama kodwa kwanhlanga zimuka lomoya. ngabamba umoyana okomjimbi ngaqonda ephaneni likababa ngathatha ijosaka kamama nganatha ( kanti kwakuyikucina ukunatha into eyayibanjwe ngumama).

Ngakhangela phansi ngabona iguma lonke ligcwele amajambo amasotsha ,kwathi angikhale kodwa uMsizi wangiphakamisa sayalala esibayeni lenkomo. Kusisa afika amasotsha angijikelana okwebhola aqeda angibeka phansi akhuluma esakibo ahleka ahamba.Kungekudala ngabuka uMsizi labomakhelwane bekhipha izidumbu zomdeni wami bezingcwaba. Kangizange ngikhale kodwa ngalandela ngithithibele.Mhlalokho ngawufulathela umuzi kamaKhumalo ( kamama ) loMsizi saya eMzola kobabamkhulu mbumbulu ( ngesibongo ).

Yebo ngaphathwa ngconywana kodwa uMsizi wayengasaholi kodwa ethola inkomo ngokuphela komnyaka.phela ezikababa zaziyevile ekhulwini.ngo1986 bathathwa obabamkhulu logogo lezinye izakhamizi bayabulawelwa egangeni. Sasuka lokaMdlongwa saya kibo lenkomo zikababa lezikababamkhulu. Ngasengikugrade 2 kodwa ngathi ngifika eNkayi ngahlaliswa phansi ngelusa loMsizi, inkomo zasezaba ngezakoMdlongwa.

Ngo1988 uMsizi wathola umsebenzi edolobheni ngasengiselusa ngedwa. Ngangivuka ekuseni ngibophe inqola ngiyekukha amanzi , ngibase umlilo ngigezise abancane besiya esikolweni ngiphinde ngibaphekele. Kodwa odade oSibongile bekhona beleminyaka ecela ematshumini amabili. Besengisenga ngenzele umdeni itiye, kodwa mina ngangingavunyelwa ukuyinuka nje lokhu. Emva kwalokho besengisiya kwelusa ngingadlanga. Ngangisidla inhlaka lezithelo zeganga lenyoni. Uma ngiqeda ukuvalela ngangisiya kukha amanzi ngigezise abantwana ngiphinde ngipheke. Ngithe ngangiletshumi leminyaka yokuzalwa. Ngo1989 ngaphupha umama ngelusile ethi ," Phuphe vuka uye esikolo azakusiza amaRoma ufunde uvuse umuzi wami." Ngahle ngaya esikolo, ngakhuluma loFada wayakhuluma labokomdlongwa ukuthi uzangibhadalela. Ngahle ngafakwa kugrade 4 .

Ngangisebenza okwesichaka ngisidla ingoloyi lezono zabanye zazijezwa yimi. Ngapasa ugrade 7. Unkosikazi Mdlongwa wangisa ePumula North lapho engafunda ngihlala khona. Phela bahle baxotshwa umsizi wasendlini ( house girl ) ngoba kwathiwa ngenze umsebenzi wakhe. Ngangingaholi, iuniform ngangithengelwa kwasebeqede uform 4.

Ngangipheka kodwa kuphakululelwe bonke ngaphandle kwami. Mina ngangisidla okusele emiganwini yabo ngaphandle nxa ejabulile umamomncane.izicathulo ngangizithengelwa ngamatitsha ikakhulu uB.S.Ncube loNdlovu ( uMathayi ).Ngathi ngiqeda ukubhala unkosikazi Mdlongwa wahle wangilanda wangisa emakhaya. Yathi iphuma imiphumela yemihloliso yalandwa nguye unkosikazi Mdlongwa owabuya wangithuka ethi ngidlalise imali yakhe ngifeyile konke lesindebele.

Kusukela ngo1996 kusiya ku1998 ngaphenduka isigqili ngoba lamathumbu ayesegwanyile ngisidla egangeni njengenkomo. Kwesinye isikhathiu kuthiwe abafana abancane kulami bangitheze ngoswazi ngoba kulahleke inkomo. Kwathi kuphela u99 kwafika uB.S Ncube ngivela lima ngimadaka .wathi uzwe kuthiwa ngihleli ekhaya kodwa ngipase kakhulu.

Wayethi ungitholele umsebenzi wokufundisa. Ngethuka ngathi ngivula umlomo unkosikazi Mdlongwa wathi ngiye emkulwini uzasenzela itiye exhibeni likagogo umaVolwane.khonokho nje wangena ephethe itiye leqebelengwana elilodwa ,ngangilambe ngingazazi phela izolo kwakhona ngangincitshwe ukudla ngoba ngiphuze ukupheka. Ngajumeka ngaphupha umama ethi,"Phuphe ungalidli iqebelengwana lelo lilentshefu,' ngaphaphama kodwa ngenxa yendlala ngaphakamisa inkomitsho ngahabula ,ngadobha iqebelengwana ngathi ngiyaliluma wamemeza uB.S. Ncube,"Mthethwa nansi ibhasi asambe uzageza phambili .

"Lawa iqebelengwana ngaphuma ngivuza udaka. Wangisiza ngaba ngumbalisi Ngangipase nge 6As le2B ngaqhubeka lemfundo ngapasa uform 6 . Last year ngithole idegree yami, sengakhe i9-roomed house lasedolobheni emhlangeni ngiyakha, ngifuyile kodwa isikhala sabazali siyangilimaza umhlambi wenkomo zakithi sebaloyana ngazo waphela labo bayaphela koMdlongwa kodwa ngiyabondla .Kodwa ngisazobadinga abakithi okuthiwa baseGathemba laseNsuza.

Ekweluseni lamaxegu ngafunda umlandu wonke wamandebele lezibongo zonke ngiyazazi lezangelo zazo. Ngokunjalo ngizabe ngilihlinzela isintu esingela politics ngoba angiyilandeli njalo lingayifaki kulingosi. Silenkundla yamaNdebele iPure Ndebeles ( eZiMzilikazi) angihambi ngedwa ngilabozakwethu labo abamunya isintu ebeleni.( Imbali yami isitholakala kunovel yami ethi Mhlambi kababa uyobuthwa ngubani?

Yimi umzukulu kamaGumede lomaHadebe enjalo engumntakamaKhumalo uJoseph Mthethwa weLupane KoMenyezwa.

Comment as Anonymous Submit

Invite